Dậy thì sớm (DTS) được xem là một trong những “căn bệnh thời đại”, theo đó tuổi dậy thì của trẻ em không theo quy luật “nữ thập tam, nam thập lục” như trước đây mà đã rút xuống, đối với bé gái có thể bắt đầu vào tuổi lên 8 và bé nam là lên 9.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc lạm dụng các loại thuốc, hoá mỹ phẩm chứa nội tiết tố, thực phẩm chứa hormon tăng trưởng… là nguyên nhân khiến trẻ dậy thì sớm gia tăng.
Gia tăng trẻ dậy thì sớm
Dậy thì sớm là tình trạng đáng báo động trong xã hội hiện nay. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, mỗi ngày có đến 6 - 7 trường hợp đến khám và điều trị dậy thì sớm. Nhiều gia đình dở khóc, dở cười khi thấy con trẻ rơi vào tình trạng này. Cháu T.N.M 8 tuổi (Hà Nội) đã có thân hình vạm vỡ, dáng dấp cao hơn bạn cùng trang lứa, giọng nói ồm ồm, mặt xuất hiện trứng cá, mọc lông mu, lông nách.
Thấy bất thường, gia đình đưa con đi khám, bác sĩ kết luận cháu mắc chứng dậy thì sớm và tư vấn nếu không được điều trị, đến lúc trưởng thành sẽ mất cơ hội phát triển chiều cao.
Hay như cháu D. A ở Hai Bà Trưng, Hà Nội, cháu B. L ở Vĩnh Phúc mới hơn 2 tuổi đã có tuyến vú phát triển và có kinh nguyệt.
Dậy thì sớm hay gặp ở bé gái, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tâm sinh lý của trẻ.
Biểu hiện của bệnh
Dậy thì sớm được coi là giai đoạn phát triển sinh lý của cơ thể, thường kéo dài 3 - 5 năm. Căn cứ vào những biểu hiện bất thường ở trẻ trai trước 10 tuổi và trước 9 tuổi ở trẻ gái được coi là sớm. Hiện nay, dậy thì sớm được chia thành hai loại là: Dậy thì sớm thật và dậy thì sớm giả. Dậy thì sớm thật có sự kích hoạt của não, do u não, tổn thương não, teo não, động kinh. Dậy thì sớm giả (vô căn) là những nguyên nhân không do tác động hormon sinh dục từ tuyến yên gây nên u nang buồng trứng, u tinh hoàn....
Trẻ dậy thì sớm thường có dấu hiệu tăng trưởng rất nhanh, chiều cao phát triển từ 7 - 15 cm/năm. Ở trẻ gái có tuyến vú to bất thường, có thể to một bên, âm đạo tăng tiết nhày. Kinh nguyệt có trước 8 tuổi. Lông mu và lông nách xuất hiện trước đó hoặc sau khi tuyến vú to ra. Đối với trẻ trai giọng trầm, trứng cá, cơ bắp vạm vỡ, mọc lông mu, mọc ria mép, thể tích tinh hoàn tăng trên 4ml, dương vật to, dài, sẫm màu.
Có thể gây hậu quả nghiêm trọng
Đối với những trẻ dậy thì sớm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng. Rất nhiều phụ huynh khi thấy con có biểu hiện dậy thì sớm nhưng vẫn khỏe mạnh, thậm chí còn tự hào khi thấy con mình có thân hình vạm vỡ hơn chúng bạn, không được bác sĩ thăm khám. Những trường hợp này đến tuổi trưởng thành chắc chắn trẻ sẽ lùn hơn so với chiều cao tiêu chuẩn vì hormon sinh dục kích thích sự phát triển của xương làm các đầu xương đóng sớm khiến trẻ không thể phát triển chiều cao.
Ngoài ra, dậy thì sớm còn khiến trẻ bị khủng hoảng cảm xúc, khủng hoảng tâm lý. Trẻ lúc nào cũng hoang mang, lo lắng và tự ti về thân hình của mình. Một hậu quả nghiêm trọng mà các nhà tâm lý học báo động đó là tình trạng trẻ dậy thì sớm thường tò mò, bắt chước chuyện của người lớn dẫn đến hậu quả mang thai ngoài ý muốn.
Thực phẩm “doping” gây dậy thì sớm
Gần đây, trên các phương tiện thông tin đại chúng đều đưa tin về một loại sữa của Trung Quốc có chứa hormon tăng trưởng gây hiện tượng dậy thì sớm. Không chỉ có vậy, nhiều thực phẩm như thịt, cá, thịt bò, rau mầm… được người nuôi trồng, chế biến lạm dụng thức ăn, phân bón có chứa hormon tăng trưởng để vật nuôi phát triển nhanh, khi trẻ em ăn vào cũng là một trong những nguyên nhân gây dậy thì sớm.
Thực phẩm nhiều dầu mỡ là một trong những nguyên nhân gây dậy thì sớm.
Trung tâm khám, tư vấn dinh dưỡng (Viện dinh dưỡng quốc gia), đã từng ghi nhận nhiều trẻ 9 - 10 tuổi đến khám béo phì nhưng đã có các biểu hiện dậy thì sớm như có kinh nguyệt, ngực phát triển… mặc dù tâm sinh lý các em vẫn còn rất trẻ con. Nguyên nhân có thể do trẻ béo phì ăn quá nhiều chất đạm, chất béo nên dẫn tới cốt hoá xương sớm, tăng tiết hormon giới tính sớm… Từ đó mà trẻ dậy thì sớm, phát triển chiều cao sớm và cũng sẽ dừng phát triển sớm hơn các trẻ bình thường.
Theo khuyến cáo của các chuyên gia, không nên cho trẻ sử dụng nhiều các sản phẩm có chứa chất bảo quản, chất tạo màu… như thực phẩm đóng hộp, đồ ngọt, béo, thực phẩm nhiều dầu mỡ… vì chất bảo quản có tác dụng tương tự như hormon giới tính, làm gia tăng dậy thì sớm.
Các chất giống như hormon giới tính đó có thể tiềm ẩn trong các chất gây mùi, tạo màu, bảo quản, tăng độ đạm giả tạo… Ở châu Âu, hiện chất tạo màu (phtalanats) đã bị cấm sử dụng, bởi nếu dùng hàm lượng cao, sữa sẽ có những tác dụng giống như hormon giới tính, gây ra các hiện tượng như dậy thì sớm.
Dậy thì sớm do bệnh lý rất khó phòng ngừa, vì vậy phải tăng cường khuyến cáo và giáo dục để các bậc phụ huynh, các cháu hiểu rõ hơn về những giai đoạn, dấu hiệu phát triển sinh lý của cơ thể. Còn dậy thì sớm do thực phẩm và môi trường thì có thể phòng tránh.
Do vậy các bậc phụ huynh cần cho con cái ăn uống hợp lý, vệ sinh, không cho ăn quá nhiều chất béo, chất đạm, các thực phẩm có chất bảo quản, tạo màu… Ngoài ra, tránh để trẻ béo phì do ăn quá nhiều. Khi trẻ có những biểu hiện của dậy thì sớm cần nhanh chóng đưa trẻ đi khám tại các cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc lạm dụng các loại thuốc, hoá mỹ phẩm chứa nội tiết tố, thực phẩm chứa hormon tăng trưởng… là nguyên nhân khiến trẻ dậy thì sớm gia tăng.
Gia tăng trẻ dậy thì sớm
Dậy thì sớm là tình trạng đáng báo động trong xã hội hiện nay. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, mỗi ngày có đến 6 - 7 trường hợp đến khám và điều trị dậy thì sớm. Nhiều gia đình dở khóc, dở cười khi thấy con trẻ rơi vào tình trạng này. Cháu T.N.M 8 tuổi (Hà Nội) đã có thân hình vạm vỡ, dáng dấp cao hơn bạn cùng trang lứa, giọng nói ồm ồm, mặt xuất hiện trứng cá, mọc lông mu, lông nách.
Thấy bất thường, gia đình đưa con đi khám, bác sĩ kết luận cháu mắc chứng dậy thì sớm và tư vấn nếu không được điều trị, đến lúc trưởng thành sẽ mất cơ hội phát triển chiều cao.
Hay như cháu D. A ở Hai Bà Trưng, Hà Nội, cháu B. L ở Vĩnh Phúc mới hơn 2 tuổi đã có tuyến vú phát triển và có kinh nguyệt.
Dậy thì sớm hay gặp ở bé gái, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tâm sinh lý của trẻ.
Biểu hiện của bệnh
Dậy thì sớm được coi là giai đoạn phát triển sinh lý của cơ thể, thường kéo dài 3 - 5 năm. Căn cứ vào những biểu hiện bất thường ở trẻ trai trước 10 tuổi và trước 9 tuổi ở trẻ gái được coi là sớm. Hiện nay, dậy thì sớm được chia thành hai loại là: Dậy thì sớm thật và dậy thì sớm giả. Dậy thì sớm thật có sự kích hoạt của não, do u não, tổn thương não, teo não, động kinh. Dậy thì sớm giả (vô căn) là những nguyên nhân không do tác động hormon sinh dục từ tuyến yên gây nên u nang buồng trứng, u tinh hoàn....
Trẻ dậy thì sớm thường có dấu hiệu tăng trưởng rất nhanh, chiều cao phát triển từ 7 - 15 cm/năm. Ở trẻ gái có tuyến vú to bất thường, có thể to một bên, âm đạo tăng tiết nhày. Kinh nguyệt có trước 8 tuổi. Lông mu và lông nách xuất hiện trước đó hoặc sau khi tuyến vú to ra. Đối với trẻ trai giọng trầm, trứng cá, cơ bắp vạm vỡ, mọc lông mu, mọc ria mép, thể tích tinh hoàn tăng trên 4ml, dương vật to, dài, sẫm màu.
Có thể gây hậu quả nghiêm trọng
Đối với những trẻ dậy thì sớm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng. Rất nhiều phụ huynh khi thấy con có biểu hiện dậy thì sớm nhưng vẫn khỏe mạnh, thậm chí còn tự hào khi thấy con mình có thân hình vạm vỡ hơn chúng bạn, không được bác sĩ thăm khám. Những trường hợp này đến tuổi trưởng thành chắc chắn trẻ sẽ lùn hơn so với chiều cao tiêu chuẩn vì hormon sinh dục kích thích sự phát triển của xương làm các đầu xương đóng sớm khiến trẻ không thể phát triển chiều cao.
Ngoài ra, dậy thì sớm còn khiến trẻ bị khủng hoảng cảm xúc, khủng hoảng tâm lý. Trẻ lúc nào cũng hoang mang, lo lắng và tự ti về thân hình của mình. Một hậu quả nghiêm trọng mà các nhà tâm lý học báo động đó là tình trạng trẻ dậy thì sớm thường tò mò, bắt chước chuyện của người lớn dẫn đến hậu quả mang thai ngoài ý muốn.
Thực phẩm “doping” gây dậy thì sớm
Gần đây, trên các phương tiện thông tin đại chúng đều đưa tin về một loại sữa của Trung Quốc có chứa hormon tăng trưởng gây hiện tượng dậy thì sớm. Không chỉ có vậy, nhiều thực phẩm như thịt, cá, thịt bò, rau mầm… được người nuôi trồng, chế biến lạm dụng thức ăn, phân bón có chứa hormon tăng trưởng để vật nuôi phát triển nhanh, khi trẻ em ăn vào cũng là một trong những nguyên nhân gây dậy thì sớm.
Thực phẩm nhiều dầu mỡ là một trong những nguyên nhân gây dậy thì sớm.
Trung tâm khám, tư vấn dinh dưỡng (Viện dinh dưỡng quốc gia), đã từng ghi nhận nhiều trẻ 9 - 10 tuổi đến khám béo phì nhưng đã có các biểu hiện dậy thì sớm như có kinh nguyệt, ngực phát triển… mặc dù tâm sinh lý các em vẫn còn rất trẻ con. Nguyên nhân có thể do trẻ béo phì ăn quá nhiều chất đạm, chất béo nên dẫn tới cốt hoá xương sớm, tăng tiết hormon giới tính sớm… Từ đó mà trẻ dậy thì sớm, phát triển chiều cao sớm và cũng sẽ dừng phát triển sớm hơn các trẻ bình thường.
Theo khuyến cáo của các chuyên gia, không nên cho trẻ sử dụng nhiều các sản phẩm có chứa chất bảo quản, chất tạo màu… như thực phẩm đóng hộp, đồ ngọt, béo, thực phẩm nhiều dầu mỡ… vì chất bảo quản có tác dụng tương tự như hormon giới tính, làm gia tăng dậy thì sớm.
Các chất giống như hormon giới tính đó có thể tiềm ẩn trong các chất gây mùi, tạo màu, bảo quản, tăng độ đạm giả tạo… Ở châu Âu, hiện chất tạo màu (phtalanats) đã bị cấm sử dụng, bởi nếu dùng hàm lượng cao, sữa sẽ có những tác dụng giống như hormon giới tính, gây ra các hiện tượng như dậy thì sớm.
Dậy thì sớm do bệnh lý rất khó phòng ngừa, vì vậy phải tăng cường khuyến cáo và giáo dục để các bậc phụ huynh, các cháu hiểu rõ hơn về những giai đoạn, dấu hiệu phát triển sinh lý của cơ thể. Còn dậy thì sớm do thực phẩm và môi trường thì có thể phòng tránh.
Do vậy các bậc phụ huynh cần cho con cái ăn uống hợp lý, vệ sinh, không cho ăn quá nhiều chất béo, chất đạm, các thực phẩm có chất bảo quản, tạo màu… Ngoài ra, tránh để trẻ béo phì do ăn quá nhiều. Khi trẻ có những biểu hiện của dậy thì sớm cần nhanh chóng đưa trẻ đi khám tại các cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Bác sĩ Bùi Thị Phương
SK&ĐS
SK&ĐS
