Nhiều phụ huynh có con tuổi teen đang phải trải qua trạng thái tâm lý bị stress nặng vì đứa con đang tuổi dậy thì của mình. Nguyên nhân gây ra những điều đó là do thiếu sự gắn kết giữa các thế hệ khác nhau, những hiểu biết và nhận thức cũng khác nhau… Làm thế nào để giảm bớt stress cho các bậc phụ huynh đối với con cái ở tuổi này? Và dạy con về tuổi dậy thì như thế nào, đó là một điều không dễ.
Chúng ta phải nhìn nhận thực tế rằng tuổi trẻ ngày nay phát triển sớm, trưởng thành trong một quan niệm xã hội đã thông thoáng hơn, quan niệm tình dục của giới trẻ ngày nay quả thật cũng rất thoáng, cho đến những sai lầm, những lầm tưởng việc có thai của một số thiếu niên. Bởi vậy, cũng nên có cái nhìn cởi mở hơn và tập trung giáo dục thế hệ trẻ sống có trách nhiệm với bản thân mình chứ không chỉ là các biện pháp cấm đoán. Thay vì lo lắng, can thiệp sâu vào đời sống riêng của con hoặc tranh cãi, kết tội con, chúng ta thử đưa ra những giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả.
Trang bị kiến thức
Cho bản thân:
Các bậc phụ huynh nên chủ động trang bị cho mình những hiểu biết nhất định về tâm sinh lý ở lứa tuổi của các em, trên cơ sở đó là chỗ dựa vững chắc cho con trước những khúc mắc.
Những bậc phụ huynh có con cái tuổi mới lớn đang đứng trước nguy cơ mù thông tin về con cái vì những thông tin mà bọn trẻ cập nhật hàng ngày không được kiểm tra từ phía gia đình. Vì vậy họ cũng cần phải cập nhật các khía cạnh cuộc sống mà lứa tuổi teen của con đang quan tâm: báo chí, phim ảnh,… và các kiến thức về mạng, máy tính để có thể kiểm soát được những “bước đi” sai lệch của con trên Internet.
Cho con:
Những kiến thức của cha mẹ về những thay đổi sinh lý ở lứa tuổi dậy thì sẽ rất hữu dụng cho con của bạn hoặc có một cách đơn giản đưa cho con những quyển sách.
Chọn lọc sách giới tính cho con: Tìm mua những sách giáo dục giới tính của những tác giả có tên tuổi để bổ sung vào tủ sách gia đình, hướng dẫn con đọc hoặc đặt nơi nào mà con dễ nhận thấy nhất. Khi không thể cởi mở với cha mẹ, con có thể tự tìm đọc chúng. Điều này sẽ ít nguy cơ hơn so với việc chúng tự mày mò tìm kiếm. Google là một công cụ tìm kiếm thông tin rất hiệu quả nhưng cũng không thể chọn lọc thông tin tốt cho con bạn.
Thảo luận trực tiếp sau khi con đã đọc sách. Để tránh cho hươu chạy lầm đường thì chúng ta nên vẽ đường cho hươu chạy một cách đúng đắn. Cha mẹ nên chủ động hỏi con nghĩ gì về chuyện quan hệ tình dục sớm, các nguy cơ lây nhiễm bệnh, hậu quả của việc nạo phá thai, cảm nhận của con về việc loại bỏ một cơ thể sống…
Khi dậy thì sớm, trẻ rất sợ hãi vì thấy mình không được “bình thường” như các bạn. Các em còn có thể mang mặc cảm những khác lạ đó là tội lỗi. Cha mẹ cần giải thích cho con hiểu, đó là những hiện tượng tự nhiên trong đời người, ai cũng phải trải qua và nó chứng tỏ con bắt đầu lớn.
Ngoài ra trẻ dậy thì sớm cần được cha mẹ hướng dẫn những kỹ năng phòng vệ. Phòng vệ không chỉ đối với người lạ mà cả người thân quen. Nên giải thích cho trẻ biết thế nào là hành vi quấy rối tình dục, xâm hại tình dục để trẻ hiểu là mình có quyền được phản kháng những hành vi đó, bất kể người kia là ai. Trẻ phải biết nói không và tránh xa người đó. Không có gì xấu hổ khi la lớn, thông báo vấn đề với người lớn khác mà mình tin cậy như cha mẹ, thầy cô, công an. Thêm vào đó, cha mẹ cũng cần giáo dục con cảnh giác ngay với người cùng giới, vì bệnh đồng tính đang diễn biến khá phức tạp trong xã hội.
Xây dựng môi trường sống
Cài chương trình ngăn chặn những trang web đen, nó không những có hại cho trẻ, mà còn có hại cho máy tính gia đình nữa. Có thể nhờ nhân viên kỹ thuật hỗ trợ nếu người lớn không thạo sử dụng máy tính bằng con trẻ và kiểm tra định kỳ để đảm bảo chương trình vẫn hoạt động tốt, được cập nhật thường xuyên.
Không nên đặt máy tính trong phòng riêng của con, mà nên đặt trong phòng khách hoặc phòng làm việc chung của gia đình – nơi mà cha mẹ có thể để mắt trông chừng trẻ mọi lúc. Hơn nữa, giữa một nơi lúc nào cũng có người ra vào, trẻ cũng sẽ khó ghé mắt mà xem các trang web đen.
Trong gia đình cần tổ chức sinh hoạt văn hoá lành mạnh: thu xếp nhà cửa ngăn nắp; áo lót, quần lót nên cẩn thận; phòng tắm có cửa; người lớn tránh thay quần áo trước mặt trẻ. Đặc biệt, cha mẹ khi quan hệ vợ chồng phải tránh để con cái nhìn thấy. Tất cả những việc này tưởng chừng như đơn giản nhưng ảnh hưởng đến tâm sinh lý của trẻ, nhất là trẻ đang trong giai đoạn phát triển sinh lý, rất tò mò, muốn tìm hiểu về bản thân và những người khác.
Cha mẹ cũng cần tạo điều kiện tham gia hoạt động văn hoá thể thục, thể thao, xây dựng đời sống tinh thần lành mạnh.
Kết bạn với con
Lý tưởng nhất cho giải pháp này là chúng ta phải cố gắng xây dựng một sự gắn bó thật sự thân thiết, có thể trao đổi với nhau mọi điều ngay từ khi con còn nhỏ. Đừng để trẻ có cảm giác chúng ta là người lớn, chúng ta chẳng hiều gì về chúng, chúng ta luôn áp đặt…
Khi tâm sự với con về các vấn đề tế nhị như tình yêu, tình dục, để dễ dàng vượt qua sự ngượng ngùng, bạn có thể bắt đầu bằng việc dẫn dắt một câu chuyện bên lề. Chẳng hạn: “Sáng nay, cô làm cùng công ty mẹ kể thấy một cô bé kia mới bằng tuổi con thôi mà đã phải vào bệnh viện phá thai đấy!…”. Thêm nữa, chúng ta có thể kể cho con nghe những câu chuyện tình yêu đẹp và trong sáng của mình hoặc ông bà ngày xưa để giúp con nhận ra rằng, tình yêu cũng như mọi điều trong cuộc sống luôn có hai mặt tốt và xấu, quan trọng là chọn sống với mặt nào của nó.
Không nên can thiệp, cấm đoán hoặc theo dõi kiểm soát con một cách quá chặt chẽ như lục tìm thư, đọc trộm tin nhắn trong điện thoại, cấm đoán con cái đến các buổi sinh nhật, tiệc tùng. Bạn có thể quá lo lắng cho con và không kiềm chế được, tuy nhiên, chúng ta có thể đặt sự kiểm soát bằng cách khác. Nếu bạn tôn trọng con cái, con cái sẽ tôn trọng những quy định mà bạn đặt ra cho chúng, chẳng hạn cho phép con dự tiệc nhưng đến giờ quy định phải về, có thể sử dụng máy tính để chơi game song tối đa là một giờ mỗi ngày…
Cuối cùng, cha mẹ cần lắng nghe để biết diễn biến tâm lý của con trong hoàn cảnh cụ thể, qua đó, phát hiện những dấu hiệu khác thường để đồng hành với con.
Định hướng
Bạn nên cố gắng định hướng cho con những giá trị sống đích thực để con vươn tới. Nếu không có bất cứ một sự định hướng nào thì trẻ dễ bị lạc bước. Trẻ sẽ không có lý tướng sống đẹp, thiên về vật chất, hưởng thụ nhưng lại lười lao động, học tập. Khi tiếp cận những kiến thức về giới tính, giới trẻ có thể sẽ có những nhận thức lệch lạc. Bằng chứng là hiện nay, rất nhiều học sinh ở cấp trung học xem “tình dục thoáng” là bình thường, thậm chí là một “lối sống mới”.
Các nhóm bạn bè là một hệ thống hỗ trợ xã hội, ở đó trẻ dễ dàng chia sẻ những suy nghĩ, cảm xúc vui buồn nhưng “gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”: do ảnh hưởng của nhóm bạn mà đôi khi bạn từ một cô bé, cậu bé ngoan ngoãn, hiền lành trở thành những cô nàng, anh chàng “cá biệt”. Do đó, cha mẹ hãy đưa ra những định hướng cho con chọn bạn mà chơi. Nếu bạn có thời gian để tiếp xúc với những bạn bè của con sẽ giúp bạn đánh giá được sự lựa chọn của con, từ đó giúp con thoát khỏi nguy cơ có thể có.
Chúng ta phải nhìn nhận thực tế rằng tuổi trẻ ngày nay phát triển sớm, trưởng thành trong một quan niệm xã hội đã thông thoáng hơn, quan niệm tình dục của giới trẻ ngày nay quả thật cũng rất thoáng, cho đến những sai lầm, những lầm tưởng việc có thai của một số thiếu niên. Bởi vậy, cũng nên có cái nhìn cởi mở hơn và tập trung giáo dục thế hệ trẻ sống có trách nhiệm với bản thân mình chứ không chỉ là các biện pháp cấm đoán. Thay vì lo lắng, can thiệp sâu vào đời sống riêng của con hoặc tranh cãi, kết tội con, chúng ta thử đưa ra những giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả.
Trang bị kiến thức
Cho bản thân:
Các bậc phụ huynh nên chủ động trang bị cho mình những hiểu biết nhất định về tâm sinh lý ở lứa tuổi của các em, trên cơ sở đó là chỗ dựa vững chắc cho con trước những khúc mắc.
Những bậc phụ huynh có con cái tuổi mới lớn đang đứng trước nguy cơ mù thông tin về con cái vì những thông tin mà bọn trẻ cập nhật hàng ngày không được kiểm tra từ phía gia đình. Vì vậy họ cũng cần phải cập nhật các khía cạnh cuộc sống mà lứa tuổi teen của con đang quan tâm: báo chí, phim ảnh,… và các kiến thức về mạng, máy tính để có thể kiểm soát được những “bước đi” sai lệch của con trên Internet.
Cho con:
Những kiến thức của cha mẹ về những thay đổi sinh lý ở lứa tuổi dậy thì sẽ rất hữu dụng cho con của bạn hoặc có một cách đơn giản đưa cho con những quyển sách.
Chọn lọc sách giới tính cho con: Tìm mua những sách giáo dục giới tính của những tác giả có tên tuổi để bổ sung vào tủ sách gia đình, hướng dẫn con đọc hoặc đặt nơi nào mà con dễ nhận thấy nhất. Khi không thể cởi mở với cha mẹ, con có thể tự tìm đọc chúng. Điều này sẽ ít nguy cơ hơn so với việc chúng tự mày mò tìm kiếm. Google là một công cụ tìm kiếm thông tin rất hiệu quả nhưng cũng không thể chọn lọc thông tin tốt cho con bạn.
Thảo luận trực tiếp sau khi con đã đọc sách. Để tránh cho hươu chạy lầm đường thì chúng ta nên vẽ đường cho hươu chạy một cách đúng đắn. Cha mẹ nên chủ động hỏi con nghĩ gì về chuyện quan hệ tình dục sớm, các nguy cơ lây nhiễm bệnh, hậu quả của việc nạo phá thai, cảm nhận của con về việc loại bỏ một cơ thể sống…
Khi dậy thì sớm, trẻ rất sợ hãi vì thấy mình không được “bình thường” như các bạn. Các em còn có thể mang mặc cảm những khác lạ đó là tội lỗi. Cha mẹ cần giải thích cho con hiểu, đó là những hiện tượng tự nhiên trong đời người, ai cũng phải trải qua và nó chứng tỏ con bắt đầu lớn.
Ngoài ra trẻ dậy thì sớm cần được cha mẹ hướng dẫn những kỹ năng phòng vệ. Phòng vệ không chỉ đối với người lạ mà cả người thân quen. Nên giải thích cho trẻ biết thế nào là hành vi quấy rối tình dục, xâm hại tình dục để trẻ hiểu là mình có quyền được phản kháng những hành vi đó, bất kể người kia là ai. Trẻ phải biết nói không và tránh xa người đó. Không có gì xấu hổ khi la lớn, thông báo vấn đề với người lớn khác mà mình tin cậy như cha mẹ, thầy cô, công an. Thêm vào đó, cha mẹ cũng cần giáo dục con cảnh giác ngay với người cùng giới, vì bệnh đồng tính đang diễn biến khá phức tạp trong xã hội.
Xây dựng môi trường sống
Cài chương trình ngăn chặn những trang web đen, nó không những có hại cho trẻ, mà còn có hại cho máy tính gia đình nữa. Có thể nhờ nhân viên kỹ thuật hỗ trợ nếu người lớn không thạo sử dụng máy tính bằng con trẻ và kiểm tra định kỳ để đảm bảo chương trình vẫn hoạt động tốt, được cập nhật thường xuyên.
Không nên đặt máy tính trong phòng riêng của con, mà nên đặt trong phòng khách hoặc phòng làm việc chung của gia đình – nơi mà cha mẹ có thể để mắt trông chừng trẻ mọi lúc. Hơn nữa, giữa một nơi lúc nào cũng có người ra vào, trẻ cũng sẽ khó ghé mắt mà xem các trang web đen.
Trong gia đình cần tổ chức sinh hoạt văn hoá lành mạnh: thu xếp nhà cửa ngăn nắp; áo lót, quần lót nên cẩn thận; phòng tắm có cửa; người lớn tránh thay quần áo trước mặt trẻ. Đặc biệt, cha mẹ khi quan hệ vợ chồng phải tránh để con cái nhìn thấy. Tất cả những việc này tưởng chừng như đơn giản nhưng ảnh hưởng đến tâm sinh lý của trẻ, nhất là trẻ đang trong giai đoạn phát triển sinh lý, rất tò mò, muốn tìm hiểu về bản thân và những người khác.
Cha mẹ cũng cần tạo điều kiện tham gia hoạt động văn hoá thể thục, thể thao, xây dựng đời sống tinh thần lành mạnh.
Kết bạn với con
Lý tưởng nhất cho giải pháp này là chúng ta phải cố gắng xây dựng một sự gắn bó thật sự thân thiết, có thể trao đổi với nhau mọi điều ngay từ khi con còn nhỏ. Đừng để trẻ có cảm giác chúng ta là người lớn, chúng ta chẳng hiều gì về chúng, chúng ta luôn áp đặt…
Khi tâm sự với con về các vấn đề tế nhị như tình yêu, tình dục, để dễ dàng vượt qua sự ngượng ngùng, bạn có thể bắt đầu bằng việc dẫn dắt một câu chuyện bên lề. Chẳng hạn: “Sáng nay, cô làm cùng công ty mẹ kể thấy một cô bé kia mới bằng tuổi con thôi mà đã phải vào bệnh viện phá thai đấy!…”. Thêm nữa, chúng ta có thể kể cho con nghe những câu chuyện tình yêu đẹp và trong sáng của mình hoặc ông bà ngày xưa để giúp con nhận ra rằng, tình yêu cũng như mọi điều trong cuộc sống luôn có hai mặt tốt và xấu, quan trọng là chọn sống với mặt nào của nó.
Không nên can thiệp, cấm đoán hoặc theo dõi kiểm soát con một cách quá chặt chẽ như lục tìm thư, đọc trộm tin nhắn trong điện thoại, cấm đoán con cái đến các buổi sinh nhật, tiệc tùng. Bạn có thể quá lo lắng cho con và không kiềm chế được, tuy nhiên, chúng ta có thể đặt sự kiểm soát bằng cách khác. Nếu bạn tôn trọng con cái, con cái sẽ tôn trọng những quy định mà bạn đặt ra cho chúng, chẳng hạn cho phép con dự tiệc nhưng đến giờ quy định phải về, có thể sử dụng máy tính để chơi game song tối đa là một giờ mỗi ngày…
Cuối cùng, cha mẹ cần lắng nghe để biết diễn biến tâm lý của con trong hoàn cảnh cụ thể, qua đó, phát hiện những dấu hiệu khác thường để đồng hành với con.
Định hướng
Bạn nên cố gắng định hướng cho con những giá trị sống đích thực để con vươn tới. Nếu không có bất cứ một sự định hướng nào thì trẻ dễ bị lạc bước. Trẻ sẽ không có lý tướng sống đẹp, thiên về vật chất, hưởng thụ nhưng lại lười lao động, học tập. Khi tiếp cận những kiến thức về giới tính, giới trẻ có thể sẽ có những nhận thức lệch lạc. Bằng chứng là hiện nay, rất nhiều học sinh ở cấp trung học xem “tình dục thoáng” là bình thường, thậm chí là một “lối sống mới”.
Các nhóm bạn bè là một hệ thống hỗ trợ xã hội, ở đó trẻ dễ dàng chia sẻ những suy nghĩ, cảm xúc vui buồn nhưng “gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”: do ảnh hưởng của nhóm bạn mà đôi khi bạn từ một cô bé, cậu bé ngoan ngoãn, hiền lành trở thành những cô nàng, anh chàng “cá biệt”. Do đó, cha mẹ hãy đưa ra những định hướng cho con chọn bạn mà chơi. Nếu bạn có thời gian để tiếp xúc với những bạn bè của con sẽ giúp bạn đánh giá được sự lựa chọn của con, từ đó giúp con thoát khỏi nguy cơ có thể có.
